A Comparative Study of Contemporary Iranian Persian and Afghan Dari

Graduation thesis for Bachelor of Arts in Persian at Shanghai International Studies University. Supervised by Dr LIU Hui, Director of the Department of Persian Language and Literature. For the complete draft, please contact me via email.

现代伊朗波斯语与阿富汗达里语的简要比较

摘要：文章以现代伊朗波斯语与阿富汗达里语为研究对象，通过文献研究与调查并结合语料库对二者的语音、词汇与语法进行了简要比较，从语言特征的角度分析二者在经历不同的语言变化过程之后 的相似程度与差异所在，以期对波斯语学习者交流能力的提升与交流范围的扩大有参考意义。通过比较得出，二者的个别辅音存在区别，阿富汗达里语的元音的丰富度更高；二者核心词汇表的差异比例 较小，在词汇方面的相似性较高；在语法方面二者具有较强的一致性，同时存在个别形态差异、特异用法等不同点。

关键词：波斯语 达里语 伊朗 阿富汗 比较

مقایسه ای مختصر بین زبان فارسی ایرانی و زبان دری افغانستان معاصر

چکیده: پژوهش با در نظر گرفتن زبان فارسی ایرانی و زبان دری افغانستان معاصر و از طریق تحقیق و بررسی مدرک و طریق زبانشناسی پیکره‌ای، تاریخ و ارتباط دو زبان و نظرات دانشوران ایرانی، افغان و غربی در مورد آنها را معرفی کرده و بعد از آن آوا و واژگان و دستور دو زبان را به طور خلاصه مقایسه کرده‌ است. از منظر ویژگی‌های زبانی پس از تجربه تحولات زبانی مختلف، شباهت‌ها و تفاوت‌های این دو زبان را تجزیه و تحلیل کرده است تا از اهمیت مرجعی برای بهبود توانایی ارتباطی زبان آموزان فارسی و گسترش دامنه ارتباط برخوردار باشد.

در بخش مقایسهٔ آوای دو زبان، واکه‌ها و حروف صامت به شکل جدول سامان یافته‌اند. می توان دریافت که سیستم‌های آوایی زبان فارسی ایرانی و زبان دری افغانستان نسبتاً مشابه هستند. از نظر حروف صامت، فقط تعداد کمی از آنها از نظر تلفظ و نحوه تلفظ تفاوت دارند و بیشتر از حروف صامت با یکدیگر همپوشانی دارند؛ از نظر واکه‌ها، زبان دری افغانستان گوناگونی بیشتری نشان داده است، زیرا تعدادی از واکه‌هایی را که در زبان <فارسی جدید> قرن نه میلادی وجود داشت اما در زبان فارسی ایرانی معاصر ناپدید شده یا به واکه های دیگر تبدیل شده‌اند، در خود حفظ کرده است. با این وجود، تفاوت در هر گروه از واکه‌ها کافی نیست که بیشتر کاربران ماهر فکر کنند واکه‌های دارای تفاوت به دو واج متفاوت تعلق دارند. دیده می شود که تفاوت های آوایی بین زبان فارسی ایرانی و زبان دری افغانستان مشکلی در درک متقابل کاربران ماهر آنها ایجاد نخواهد کرد، اما یادگیرندگانی که هنوز در مرحله تحصیل هستند ممکن است به دلیل تفاوت آوایی دو زبان در درک مشکل داشته باشند.

در بخش مقایسهٔ واژگان دو زبان، طریق زبانشناسی پیکره‌ای به کار رفته است. پژوهش بر اساس پیکرهٔ فارسی ایرانی پروژهٔ کروبادان (The Crúbadán Project)، ۲۵۱۴ کلمه اول را از آن پیکره با توجه به ترتیب فرکانس کلمه انتخاب کرده و پس از آن هر یک از این کلمات را تحقیق کرده است. این پژوهش عمدتاً به تفاوت واژگان به کار رفته در فارسی ایرانی و دری افغانستان در هنگام بیان معنی خاصی توجه می کند، زیرا وقتی تفاوت آوایی در نظر گرفته نشود، این تفاوتی خواهد بود که بیشترین تأثیر را در درک متقابل کاربران دارد. در پروسه تحقیق، واژگانی که در هر دو زبان وجود دارند و معنای یکسان را بیان می کنند، علامت گذاری نخواهند شد. به غیر از اینها، واژگان دیگر علامت گذاری خواهند شد. از آمار می توان دریافت که در واژگان اصلی متشکل از ۲۵۱۴ کلمه انتخاب شده از پیکرهٔ فارسی ایرانی، ۱۰۲ کلمه از منظر معنی با کلمات همتای آنها در زبان دری افغانستان متفاوت هستند و این نسبت در حدود ۴.۱٪ است، که به طور موثری شباهت واژگان زبان فارسی ایرانی و زبان دری افغانستان را نشان می دهد و نیز منعکس شده است که تفاوت‌های جزئی واژگان اساساً در درک متقابل کاربران دو زبان مشکل زیادی ایجاد نمی کند، اما تسلط بر آنها اختلافات روند ارتباطات را کاهش می دهد. از سوی دیگر، زبان دری افغانستان واژگان بیگانه زیادی از پشتو و انگلیسی در بر گرفته است که نشان می دهد این زبان بیشتر تحت تأثیر زبان های اطراف، سیاست های زبانی که توسط دولت تدوین شده است، و رویدادهای سیاسی و تاریخی است. همه این عناصر در جهت تحولات زبان دری افغانستان تأثیر گذاشته است.

در بخش مقایسهٔ دستورهای دو زبان، پژوهش بر صرف (شکلگیری کلمات، حالت و وجه و نمود فعل، و غیره) و نحو (ترتیب کلمات در جمله، سیستم الگوی جمله و سیستم دسته جمله و غیره) زبان فارسی ایرانی و زبان دری افغانستان متمرکز بوده است. می توان به نتیجه رسید که ساختارهای دستوری زبان فارسی ایرانی و زبان دری افغانستان چه به سبک رسمی و چه به سبک غیررسمی، به جز تفاوت های واژگان، مورد شباهت بسیار قرار می گیرند که از جمله اسامی، ضمایر، صفت ها و غیره عملکرد نحوی، حالت و وجه و نمود فعل، و همچنین ترتیب کلمات در جمله و موقعیت اجزای جمله هستند. با این وجود، تفاوتهایی در دستور رو زبان هم هستند که عمدتاً تفاوت اشکال کلمات خاص و کاربرد خاص در یکی از دو زبان به شمار می آیند. این تفاوت ها تقریباً قادر نیستند مشکلی در درک متقابل کاربران این دو ربان ایجاد کنند، اما تسلط بر این تفاوت ها می تواند به بهبود دقت و روان بودن روند ارتباطات کمک کند.

این پژوهش هنوز کاستی های زیادی دارد. از منظر فضایی، این پژوهش فرض کرده است که گویش تهران نماینده زبان فارسی ایرانی است و گویش کابل نماینده زبان دری افغانستان است. با توجه به اینکه زبان یک موضوع تحقیقاتی است که دارای اختلافات منطقه ای شدید است، این پژوهش نمی تواند به طور دقیق شباهت‌ها و تفاوت‌های گویش ها در سایر استان های ایران و افغانستان را منعکس کند و بنابراین در بعد فضایی دارای محدودیت‌ها وجود دارد؛ از منظر زمان، این پژوهش روش تحقیق زبانشناسی پیکره‌ای را انتخاب کرده است و پیکرهٔ فارسی ایرانی که انتخاب شده است در سال ۲۰۱۸ میلادی تکمیل شد و از آن به بعد تجدید نشده است که ممکن است نشانگر آخرین تحولات زبان نباشد.

کلید واژه ها: فارسی، دری، ایران، افغانستان، مقایسه